Het is alweer bijna twee jaar geleden. Twee jaar geleden dat de wereld stil stond vanwege een virus. Voor het onderwijs betekende dit dat we volledig stil stonden…. of niet? Alles werd uit de kast gehaald om onze studenten onderwijs te verzorgen. Lesgeven via Microsoft Teams. Een ervaring waarvan docenten zeggen… dat nooit weer. Terwijl andere docenten kansen zien. Kansen om onderwijs flexibel en gepersonaliseerd aan te bieden. In veel programma’s en in de docentenkamers vindt het gesprek plaats over online onderwijs. Wat ik vaak zie is dat er enige verwarring ontstaat over blended, online of zelfs hybride onderwijs. 

Bijna twee jaar later. Mijn dochter is inmiddels twee jaar ouder en gaat naar de basisschool. Elke ochtend breng ik haar naar school met onze elektrische bakfiets. Ik bepaal de route en zij zit lekker droog. Het blijft toch Nederland…In de vakantie besluiten we om haar te leren fietsen. We willen dat ze straks ook zelf een keer naar school kan fietsen. We beginnen met een grote sjaal om haar middel zodat ik haar kan vasthouden. Ze vindt het nogal eng in het begin…papa hou je mij wel goed vast? Ja lieverd, natuurlijk. Na een paar keer oefenen bloeit ze helemaal op en kan ik haar loslaten. Ze geniet en ze straalt helemaal als ze thuis komt.. Mama ik kan fietsen! 

We kunnen het hebben over allerlei termen in het onderwijs. Maar het allerbelangrijkste blijft de relatie, het gevoel van autonomie en het vertrouwen te krijgen dat je je ergens in mag ontwikkelen. En dat vraagt soms om een versnelling hoger, een versnelling lager of even afstappen. 

De evolutie van de fiets 

Als we kijken naar de evolutie van de fiets, dan zijn er in de afgelopen eeuw veel ontwikkelingen geweest. In 1800 ontstond de eerste fiets met de noemer: Laufmaschine. Daarna kwamen er snel andere concepten en werd het mogelijk om een afstand in de helft van de tijd af te leggen. Tussen 1890 en 1950 was de opkomst van de auto en ebde de fietsrage weg. In 1975, een tijd van hoop, belofte, vrijheid van meningsuiting, kunst en muziek, ontstond er in de VS een “bike boom’’. Op dit moment is de fiets hipper dan ooit. Het werd gezien als een milieuvriendelijk en goedkoop middel voor verplaatsing in de stad. 

Bron: https://www.bikester.nl/info/evolutie-van-de-fiets/#1800 

De E-Bike 

De fiets blijft zich aanpassen aan de ontwikkelingen van deze tijd. Tegenwoordig fietsen we zelfs elektrisch. Maar er blijven twee dingen noodzakelijk. Er zal altijd een relatie moeten zijn tussen de bestuurder en de fiets. Zonder trappen is er geen beweging en zal de technologie niet in werking treden. Zonder bestuurder zal er (nog) geen richting worden gegeven aan de route. In het onderwijs is het niet anders. Twee zaken zijn noodzakelijk: de docent en de student. Zie het als een tandem. Soms zal de docent even iets harder moeten trappen om de student in beweging te krijgen om de juiste route te nemen. Andersom kan het natuurlijk ook. De student kan harder trappen en zelf zijn route bepalen. De docent krijgt opeens een andere rol en zit achterop de tandem. Wat doe je dan als docent? Rem je dit af of geef je de student de ruimte om zelf zijn route te fietsen? En geef je onderweg een aantal aanwijzingen of bronnen zodat hij op de juiste route blijft fietsen? 

De relatie met de student is van enorm belang voor de intrinsieke motivatie van de student. Dit kunnen we koppelen aan de self determination theory” van Deci & Ryan (Ruijters & Simons, 2012): 

• Competentie: vertrouwen in eigen kunnen en het gevoel om effectief te zijn in correctie met andere. 
• Relatie: veiligheid, en het hebben van een thuisbasis 
• Autonomie: de perceptie en het gedrag zelf te mogen bepalen, vanuit een eigen interesse en waarden.

Afstappen 

We stonden letterlijk stil. De fiets die altijd maar doordraaide kwam tot stilstand. Even een versnelling lager. Misschien was het wel even goed om stil te staan. We konden helder nadenken en voelen wat ook alweer het allerbelangrijkste was: contact en interactie met je studenten. Kijk eens wat er gebeurde in de wereld. Plotseling was het rustig op straat. We konden een heldere lucht zien zonder al die vliegtuigstrepen, het water werd weer helder en creëerde tijd om te reflecteren. 

Na de stilstand begon de fiets weer te draaien. We ontdekte hoe we online onderwijs moesten verzorgen. Denk aan de mute knop en het delen van je scherm. De interactie werd opgezocht door ludieke acties in bijvoorbeeld het doen van huisbezoeken. Studenten die werkboeken ophaalde bij de balie van de school. En de discussie omtrent online en fysiek onderwijs kwam op gang. Er kwamen zowel positieve als negatieve reacties op het geven van online onderwijs. Schoolbestuurders gingen er zich mee bemoeien en in die discussie werden percentages genoemd van 20% online en 80% fysiek. Er ontstond een beeld dat deze vorm van lesgeven “blended’’ was. Dit terwijl een blended vorm van onderwijs juist op zoek gaat naar het versterken van interactie (zowel online als fysiek). Door de manier van lesgeven één op één te kopiëren naar een online omgeving creëerde we juist passieve studenten. Dit terwijl onderwijstechnologie bewust ingezet kan worden om interactie in de klas te stimuleren, wat uiteindelijk kan leiden tot rijkere leeropbrengsten. 

Innovatie 

Ondanks allerlei innovaties omtrent de fiets blijft de functie van de bestuurder van de fiets belangrijk. Nieuwe technologieën en innovaties hebben de fiets verbeterd en aangepast aan de wensen van de omgeving. Maar het blijft natuurlijk van belang dat de bestuurder de technologie op de juiste manier inzet. Zonder fysieke spierkracht zal de technologie niet in werking treden.

Zie de E-Bike als een metafoor voor in het onderwijs: de leraar op de E-Bike. Ook in de klas heb je te maken met allerlei technologieën, innovaties en wensen vanuit de omgeving. Denk aan de inzet van tools, moderne vormen van onderwijs en de wens om op verschillende manieren te kunnen leren. Waar je voorheen nog rustig kon fietsen op je oude fiets, heb je nu te maken met allerlei vernieuwingen. En voordat je het weet is de fiets alweer verouderd. Al deze vernieuwingen en onderwijstechnologieën kunnen helpen bij het behalen van de gewenste leeruitkomsten, mits de technologie bewust in wordt gezet en met een duidelijk doel om het leren te versterken. Als leraar op de e-bike bezit je vaardigheden om, om te gaan met deze verschillende uitdagingen en kan je beoordelen of de inzet van de leertechnologie daadwerkelijk bijdraagt aan het versterken van de leeromgeving voor studenten. 

Naast de pedagogische en didactische kennis is er een derde element bijgekomen: de technische kennis. Hoe zet ik leertechnologie in op de juiste manier? Het TPack model geeft dit mooi weer. Als docent maak je bewust keuze tussen de de pedagogiek, didactiek en technische kennis.

Blended Learning

Blended Learning wordt vaak gezien als een manier om online te leren. Maar dat is Blended Learning niet alleen. Met Blended Learning denk je bewust na over creëren van (verschillende) leerervaringen voor je studenten. Niet één gelijke vorm voor iedereen. Wanneer we het hebben over Blended Learning, dan gebruik ik deze defenitie van Barend Last en Steven Jongen: Blended learning betreft het optimaliseren en verrijken van studentgerichte leerervaringen, mogelijk gemaakt door de harmonieuze integratie van verschillende activerende strategieën, bereikt door combinatie van fysieke interactie met ICT (Last & Jongen, 2021). 

De kern van Blended Learning bestaat uit het activeren van studenten. Studenten eigenaar maken van het leerproces. Naast het vertellen van je eigen verhaal, zijn er nu talloze informatiebronnen die je kunt inzetten om de leerervaring van studenten te verrijken. Denk aan de inzet van filmpjes, podcasts, infographics en activerende tools. In het proces van Blended Learning denk je bewust na om de leerervaring van studenten zo optimaal te maken. De leerervaring voor studenten kan hierbij fysiek plaatsvinden (op school), online plaatsvinden (in een leeromgeving) of plaatsvinden in de beroepspraktijk. Ook kan je onderscheid maken in synchroon (iedereen op hetzelfde tempo) of asynchroon (leren vindt onafhankelijk van elkaar plaats).

Terug naar de leraar op de E-Bike. Waar je voorheen ervan uitging dat iedereen op hetzelfde tempo leerde en daardoor de route helemaal uitstippelde in een lesplan van tien weken, ben je als leraar op de E-Bike flexibeler. Je zet technologie in om te kunnen differentiëren, kan content zo inzetten dat het een verrijking geeft aan de leerervaring van studenten, laat studenten digitaal samenwerken, begeleidt studenten met onderzoekend leren en je bent in staat om digitale data vanuit de leeromgeving te analyseren zodat je studenten optimaal kan begeleiden in het leerproces. Als leraar op de E-Bike kan je vertragen, versnellen, afstappen en laat je studenten harder trappen wanneer dat nodig is. Onderwijstechnologie zie je als een mechanisme om de leerervaring te verrijken en altijd als iets waar je als docent sturing aan geeft.